کابوس دیدن کودکان

دیدن کابوس و ترس از آن، چیزی است که تقریبا همه بچه‌ها و همینطور خود والدین دچار آن می‌شوند. هیچ پدر و مادری نیست که چنین تجربه‌ای را نداشته‌ باشد. بیشتر پدر‌ و مادر‌ها، مایلند که هر کاری انجام دهند تا فرزندشان کابوس نبیند. اما آنها کاری از دستشان بر نمی‌آید، زیرا خواب دیدن و همچنین کابوس‌ها، جزء زندگی هستند حتی نوزاد قبل از تولد در شکم مادر دچار خواب می‌شود، این موضوع را دانشمندان آمریکایی بعد از اینکه به وسیله الکترود‌های حساس، بالا رفتن فعالیت‌های مغز نوزاد را اندازه‌گیری کردند، به اثبات رساندند به این ترتیب که نوزاد در شکم مادر نصف طول مدت خوابش در حال خواب دیدن است.
خواب به طور کلی دو مرحله دارد که در اصطلاح علمی "REM" و "nonREM" نامیده می‌شود. مرحله رم یعنی حرکت سریع چشم زیر پلک‌ها بسته همراه با فعالیت کامل مغز. این اتفاق حدود 4 تا 6 بار در شب وقتی که ما در حال دیدن خواب‌های خوش یا وحشتناک هستیم روی می‌دهد. این مرحله حدود 10 تا 30 دقیقه طول می‌کشد و هرچه کودک بزرگ‌تر می‌شود میزان "REM" (حرکت سریع چشم) در خواب کمتر می‌شود.
"REM" (حرکت سریع چشم) به هنگام خواب عمیق به مرور کاهش می‌یابد که این مرحله "NON REM"‌ (مرحله خواب دیدن بدون حرکت سریع چشم) نامیده می‌شود. البته فقط 3 درصد از کودکان در این مرحله از خواب دچار کابوس هم می‌شوند. دانشمندان آمریکایی معتقدند که این حالت کابوس نیست، بلکه آن را "ترس شبانه" می‌نامند که در حین آن بچه با ترس و در حال فریاد زدن از خواب بیدار می‌شود. این ناآرامی حدود 5 تا 10 دقیقه طول می‌کشد و بچه آرام می‌شود و دوباره خوابش می‌برد. دانشمندان احتمال می‌دهند که کودکان و بزرگسالانی که دائم دچار ترس شبانه می‌شوند کسانی هستند که در حال خواب وقتی که شروع به هذیان دیدن می‌کنند دچار ترس می‌شوند. با اندازه‌گیری فعالیت‌های مغزی در این اشخاص متوجه شده‌اند که ضربان قلب و تنفس آنها افزایش می‌یابد. مثلا در آغاز مرحله خواب و شروع مرحله خواب عمیق فعالیت مغز صفر است ولی ناگهان و به فاصله یک ثانیه فعالیت آن به 100 می‌رسد درست مثل بیداری و این فعالیت سریع مغز شخص را دچار ترس می‌کند.
یکی از محققان خواب دکتر "رونالد" احتمال می‌دهد که دلیل این واکنش کم‌خوابی است. البته باید یک زمینه ارثی هم وجود داشته باشد چون بسیاری از کودکان موقعی که دچار این کابوس می‌شوند در خواب شروع به راه رفتن می‌کنند و این حالت در بعضی از خانواده‌ها مکرر دیده می‌شود.
محققان خواب معتقدند بچه‌هایی که دچار کابوس می‌شوند ولی از خواب بیدار نمی‌شوند نباید بیدار کرد چون در هر صورت صبح اصلا یادشان نمی‌آید که در خواب چه دیده‌اند؛ در این حالت والدین باید فقط سعی کنند بچه را نوازش کنند و نگذارند که در اثر حرکت خودش را زخمی کند و وقتی مرحله ترس شبانه گذشت باید کودک را به صورت صحیح در رختخواب قرار دهند.
ترس شبانه هیچ ارتباطی با آنچه که معمولا تحت عنوان خواب دیدن گفته می‌شود، ندارد.
در واقع ترس شبانه فقط از ترس و وحشت تشکیل شده و هیچ کمکی به تکامل کودک نمی‌کند در حالی‌که خواب دیدن طبیعی برای رشد و پرورش کودک بسیار مهم است. در آزمایش‌هایی که در مورد خواب انجام شده ثابت شده است انسان‌هایی که خواب نمی‌بینند دچار بیماری‌های جسمانی و روانی می‌شوند. خواب دیدن می‌تواند باعث آرامش انسان شود.
خواب‌های کودکان معمولا بسیار ساده و روشن هستند. خواب در بچه‌های 3 تا 5 ساله از اتفاقات بسیار ساده روز و گاهی فقط از یک شکل تشکیل شده است. در سن 5 تا 6 سالگی کمی طولانی‌تر می‌شود و از مراحل متعدد و مشکل‌تری تشکیل می‌شوند. بیشتر آنها اتفاقات روز را در خواب می‌بینند، مثلا اگر داستانی بخوانند در مورد گرگ یا سگ گله، در خواب همان کاری را می‌کنند که در داستان اتفاق افتاده است.
معمولا راه ورود به خواب کودکان، بررسی کار‌های روزانه آنهاست. احساسات کودکان معمولا در شب به شکل یک حیوان در خوابشان ظاهر می‌شود و هرچه سن کودک بالا می‌رود مردی با قیافه ترسناک جانشین شکل حیوانی می‌شود. در تعبیر خواب‌های کودکان مثل خواب‌های بزرگسالان همیشه یک تصویر ثابت وجود دارد، مثلا کودک خواب می‌بیند که یک سوسمار با دهان باز ایستاده یا یک حیوان مشابه دیگر. والدین نمی‌توانند کابوس کودکان را از بین ببرند اما می‌توانند کمک کنند که تعداد آنها کمتر شود و کودک دائم رنج نبرد. مثلا اجازه ندهند که فرزندشان فیلم‌های ترسناک و هیجان‌آنگیز ببیند یا سعی کنند خصوصا شب‌ها محیط خانوادگی را آرام نگه دارند.
باید برای بچه‌ها وقت کافی گذاشته شود،‌ با آنها حرف زد، برایشان داستان‌های خوشحال‌کننده و آرام تعریف کرد، یا با هم شعر‌های کوتاه بخوانند، اگر با رعایت تمام این مسائل باز هم کودک دچار کابوس شد والدین می‌‌توانند به آرامی او را نوازش کنند و آرام در گوشش بگویند که فقط خواب است و این در بیداری وجود ندارد تا بچه دوباره به خواب رود.
نکته مهم این است که کودکان در سن 9 سالگی به مرور می‌فهمند که آنچه در خواب می‌بینند واقعیت ندارد.